Geleneksel tıp binlerce yıldır tıbbi değeri olan bitkilere güvenmiştir. İnsanlık bitkileri doğru şekilde kullanmayı deneyim ve gözlem yoluyla öğrenmiş ve bunların kullanımına ilişkin kapsamlı bir geleneksel kültür oluşturmuştur. Son yüzyıl veya daha uzun bir süre boyunca bilimsel ve teknik ilerlemeler sayesinde çoğu bitkinin farmakognozi çalışmalarıyla çok sayıda yeni molekülün keşfedilmesine ve bu moleküllerin farmakolojik etki mekanizmalarının ortaya çıkarılmasına olanak sağlamıştır. Modern bilimsel araştırmalar bu moleküllerin önemini ve özütlerin tüm bileşenlerle sinerji içinde çalışma yeteneğini doğrulamış ve çeşitli hastalıklarda kullanımlarının etkinliğini ve güvenliğini artırmaya odaklanmıştır. Bununla birlikte üretim kalite kontrolü yeni moleküllerin ve standartlaştırılmış özütlerin keşfedilmesini sağlamış ve böylece geniş bir tıbbi bitki bazlı ilaç repertuarının oluşturulmasına olanak sağlamıştır. Modern farmakoloji, geleneksel tıbbi bitkilerin incelenmesiyle başlayıp, bireysel molekülleri ve standartlaştırılmış özütleri incelemeye devam ederken, modern farmakoloji giderek artan sayıda tıbbi bitkinin araştırmalarını iyileştirmeye ve yeni özelliklerini keşfetmeye odaklanmaktadır. Dünya çapında olduğu gibi ülkemizde de yaygın bir sağlık sorunu olan ve çok çeşitli sebeplerden oluşan fakat iyileşmesi sürecinin çoğunluğunun ortak mekanizmaya dayandığı deri yaralarının hızlı ve düzgün bir şekilde iyileşmesi istenmektedir. Bunun için birçok yeni formülasyonlar geliştirilerek piyasaya sunulmaktadır. Çeşitli bitkilerden elde edilen yararlı bileşikler yıllardır çeşitli toplumlarda yara tedavisinde kullanılmaktadır. Proje ekibi bu noktadan yola çıkarak Kastamonu bölgesinde bulunan bazı tıbbi ve aromatik nitelikli bitkileri katma değerli ürünlere çevirmeyi planlamaktadır. Böylece Kastamonu ilinde ekonomik değer taşıyan odun dışı orman ürünlerinin ekonomiye kazandırılması sağlanmış olacaktır.
Çalışmada kullanılacak olan yemişen (Crataegus monogyna Jacq.), kuşburnu (Rosa canina L.), siyez buğdayı (Triticum monococcum L.), kenevir (Cannabis sativa L.), ahududu (Rubus idaeus L.) ve sarı kantaron (Hypericum perforatum L.) Kastamonu ili içinden uygun zaman periyodlarında toplanacak ya da tedarik edilecektir. Bu ürünlerden çeşitli yöntemlerle farmakolojik özelliklere sahip uçucu yağlar ve ekstreler elde edilecektir. Elde edilen ekstraktların içerik analizleri gaz kromatografisi-kütle spektrometrisi (GC-MS) kullanılarak belirlenecektir. Çalışmanın deneysel kısmı in vitro ve in vivo olmak üzere iki basamaktan oluşmaktadır. In vitro çalışma yara çalışmaları için uygun olan L929 adı verilen fare kökenli fibroblast hücrelerinde gerçekleştirilecektir. Hücrelere elde edilen bitki ekstrakları uygulanarak etkili ve toksik dozları (MTT testiyle) belirlenecektir. Daha sonra hücre kültüründe yara modeli oluşturularak ekstrakların yara iyileştirici etkisi 24., 48. ve 72. saatlerde değerlendirilecektir. In vitro şartlarda elde edilen verilere dayanarak farklı içeriğe ve konsantrasyona sahip deri yoluyla uygulanabilen yarı katı ilaç şeklindeki üç farklı krem formülü hazırlanacaktır. Hazırlanan krem formülasyonların karakterizasyonu organoleptik özellikler, santrifüj testi, standart dondurma-çözme döngüleri, viskozite ölçümü, pH ölçümü, yayılabilirdik testi ve stabilite testiyle gerçekleştirilecektir. Çalışmanın in vivo basamağında elde edilen üç farklı formülasyondaki yara kremi ürünleri erkek fare ve sıçanlarda oluşturulan yanık, eksizyonel ve insizyonel yara modelinde araştırılarak etkinlileri gösterilecektir. Bu amaçla yanık yara modeli çalışması için toplamda 36 adet Mus musculus ırkı erkek fare, eksizyonel ve insizyonel yara modeli çalışması içinde toplamda 36 adet Rattus noverticus ırkı erkek sıçan kullanılacaktır. Kontrol gruplarında (n=6) bulunan hayvanlara herhangi bir uygulama yapılmayacaktır. Negatif kontrol grubunda bulunan hayvanlara yara modeli oluşturulduktan sonra herhangi bir uygulama yapılmayacaktır. Pozitif kontrol grubunda bulunan hayvanlara yara modeli oluşturulduktan sonra yara iyileştirici krem olarak silverdin uygulaması yapılacaktır. Ürün1, Ürün2 ve Ürün3 isimli deney gruplarında bulunan hayvanlara yara modeli oluşturduktan sonra ekstraklardan hazırlanan üç farklı konsantrasyonudaki merhem uygulanacaktır. Deneysel uygulamalar 14 gün süre boyunca devam edecektir. Deney süresi sonunda sakrifiye edilen hayvanlardan deri örnekleri alınarak biyokimyasal (ELISA yöntemiyle SOD, MDA, GSH), moleküler (RT-PCR kullanarak COL1a, FGF2, MMP9, NF-κB, TGF-β1, TNF-α, VEGFα) ve histopatolojik (hematoksilen & eozin boyama ve masson trikrom boyama protokolü) incelemeler yapılacaktır.
Planlanan proje başarılı bir şekilde tamamlanıp muhtemel yara iyileştirici etkinliği kanıtlanan ürünler için patent başvurusunda bulunulacaktır. Patent işlemleri sonrasında elde edilen yara kremi formülasyonlarının ticari olarak değerlendirilmesi için proje ortaklığı bulunan firmaya ürün üretilmesi safhasına geçilecektir. Sonraki çalışmamızda benzer muhtemel etkili ve Kastamonu yöresine özgü bitkilerden patch, pişik kremi, güneş kremi, yanık yara örtüsü vb. gibi ürünler tasarlanacaktır. Böylece ürünün potansiyel kullanım ve tercih durumuna göre ihracata ve ithal ikamesine katkı sağlama potansiyeli bulunmaktadır. Potansiyel ürünün kaynak değerlerinin ilimizde bulunması, ülkemiz bilim insanları tarafından üretilmesi, yerli ve milli olması bu projenin en önemli çıktıları olacaktır.