ÖZET

Kestane ağacı kuzey yarımkürede geniş bir yayılış alanına sahiptir. Yenilebilir meyveleri oldukça değerlidir ve Avrupa, Amerika ve Asya’daki birçok ülkede sıklıkla bir gıda kaynağı olarak kullanılır. Ülkemiz de kestane varlığı bakımından oldukça zengindir. Kestane ağaçları Türkiye’de saf ve karışık ormanlar oluşturabilir. Kayın (Fagus spp.), gürgen (Carpinus spp.), meşe (Quercus spp.) ve çam (Pinus spp.) ile ağaç karışımı oluşturabilirler. Kestane meyve bahçeleri yanında, özellikle Batı Karadeniz bölgesinde, geniş alanlarda doğal saf ve karışık kestane ormanlarımız da mevcuttur. Anadolu kestane ağaçlarının (Castanea sativa Mill.) besin kalitesi ve potansiyel sağlık yararları kestane üretimine olan ilgi ve yatırımı artırmıştır. Kestane ağacı sürgün verme yeteneği yüksek bir türdür, bu nedenle kestane ormanları genellikle koru ve baltalık olarak işletilmektedir. Fakat kestane ağacının biyolojisine uygun olmayan müdahaleler sonucunda kestane ormanlarının vasfı genellikle bozulmuş, ve sonucunda meyve miktarı azalmıştır. Her ne kadar kestane ormanlarının silvikültürü hakkında genel bilgiler mevcut olsa da, kestane ormanlarının bakım ve gençleştirilmesi üzerine yapılan bilimsel çalışmalar yeterli değildir. Kestane ormanlarının sürdürülebilir bir şekilde işletilmesi için kestanenin silvikültürel özellikleri yanında meşcere kuruluşlarının da iyi bilinmesi gerekmektedir. Kestane üzerine yapılan slvikültürel çalışmalar genellikle meşcere yapısı (örneğin kapalılık, sıklık vs.) ve bakım müdahalelerinin (örneğin aralama) kestane ağacının büyüme ve gelişmesi ile kestane gençliklerinin gelişimine olan etkileri üzerine yoğunlaşmıştır. Işık faktörünün doğal kestane ormanlarında en önemli etkenlerden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ormanlarda ışığı düzenlemek amacıyla uyguladığımız silvikültürel müdahalelerin başında aralama kesimleri gelmektedir. Aralama müdahaleleri ayrıca rekabetten olumsuz etkilenen kestane gibi türlerde ağaçlar arasındaki rekabeti de azaltmaktadır. Kestane ormanlarında ağaç sıklığının azaltılmasının ağaçların çap büyümesine ve fidan gelişimine olumlu etki ettiği yapılan çalışmalarla belirlenmiştir. Fakat, günümüzde meşcerelerin devamlılığı yanında, özellikle kestane gibi gelir getirici odun dışı orman ürünleri sağlayan türlerin meyve verimliliklerinin artırılması ve korunması da ön plana çıkmaktadır. Buna rağmen kestane ormanlarında kestane verimliliğini artıran silvikültürel teknikler hakkındaki bilgiler de hala yeterli düzeyde değildir. Yine yapılan çalışmalar kestanelerin kimyasal içeriğinin genellikle bölgeden bölgeye değişken olduğunu göstersede, kestane ormanlarında uygulanan silvikültürel müdahalelerin kestane meyvelerinin kimyasal ve antioksidan içeriğini ne şekilde etkilediği de yeterince bilinmemektedir. Kestane ağaçlarının yaygın olduğu Batı Karadeniz gibi bölgeler için bu faktörleri belirlemek ve anlamak için bilimsel araştırmalara oldukça ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü bu bölgede bulunan doğal kestane ormanları yerel halka ekonomik kazanç sağlaması sebebiyle, bu ormanlardaki kestanenin miktarı ve besin değerlerine etki eden meşcere şartlarının ortaya konulması önemlidir. Bu nedenle, bu çalışmanın temel amacı, dünyanın en büyük kestane üreticilerinden biri olan Türkiye’nin Batı Karadeniz bölgesinde Kastamonu ve Sinop illerinde kestane verimliliğini ve kalitesini arttırmaya yönelik meşcere yapısı ve silvikültürel müdahaleleri ortaya koymaktır. Bu çalışmada, farklı meşcere sıklığı, yaprak alan indeksi (YAI) ve tabakalılık derecelerinde kestane verimliliği incelenerek doğal kestane ormanlarında kestane verimliliğini silvikültürel müdaheleler ile arttırmak amaçlanmaktır. Çalışmada ayrıca, uygulanacak silvikültürel müdahalelerin kestanenin besin içeriğine etki edip etmeyeceği de ortaya konulacaktır. Araştırmaya konu edilen alanlar doğal kestane ormanlarının yoğun olarak yayılış gösterdiği Kastamonu ve Sinop yörelerinden seçilecektir. Kestanenin, bölge sakinleri için ekonomik gelir yaratan en önemli odun dışı orman ürünlerinden biri olduğu unutulmamalıdır. Bu çalışmanın bulguları kestane meşcerelerinin başarılı bir biçimde işletilmesi, kestane üretiminin artırılması, kestane üretimi için uygun yer seçimi, üretimi ve korunmasında yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: Castenea, kimyasal içerik, Silvikültür, Sürdürülebilirlik, Verimlilik

ABSTRACT

Chestnut tree has a wide distribution range across the northern hemisphere. Its edible nut (hereafter, fruit) are highly valued and frequently utilized as a source of food in many countries across Europe, America, and Asia. Anatolian chestnut trees’ (Castanea sativa Mill.) nutritional quality and potential health benefits have led to increased concern and interest in chestnut production. However, the quality of chestnut forests has generally been deteriorated as a result of inappropriate interventions in the biology of the chestnut tree. In addition, information on silvicultural techniques that increase chestnut productivity in these forests is still insufficient. In addition, it is not sufficiently known how silvicultural interventions applied in chestnut forests affect the chemical and antioxidant content of chestnut fruits. Türkiye is quite rich in terms of chestnuts. Chestnut trees can form pure and mixed forests in Türkiye. They can form a mixture of trees with beech (Fagus spp.), hornbeam (Carpinus spp.), oak (Quercus spp.) and pine (Pinus spp.). In addition to chestnut orchards, especially in the Western Black Sea region, we have natural pure and mixed chestnut forests in large areas. Chestnut forests are generally classified as high forests and coppice forests. Silvicultural studies on chestnuts have generally focused on the effects of stand structure (e.g. canopy closure and stand density etc.) and maintenance interventions (e.g. thinning) on the growth and development of chestnut trees and the development of chestnut juveniles. The light factor is one of the most important factors in natural chestnut forests. Thinning cuts are the main silvicultural interventions we apply to regulate light in forests. Studies have determined that reducing tree density in chestnut forests has a positive effect on tree diameter growth and sapling development. However, today, in addition to the continuity of stands, increasing and protecting the fruit productivity of species that provide income-generating non- wood forest products, especially chestnuts, is also at the forefront. Despite this, information on silvicultural techniques that increase chestnut productivity in chestnut forests is still not at a sufficient level. Again, although studies have shown that the chemical content of chestnuts generally varies from region to region, it is not well known how silvicultural interventions applied in chestnut forests affect the chemical and antioxidant content of chestnut fruits. Scientific research is needed to determine and understand these factors in regions such as the Western Black Sea Region, where chestnut trees are widespread. Therefore, the main purpose of this study is to reveal stand structure and silvicultural interventions aimed at increasing chestnut productivity and quality in the Western Black Sea Region of Türkiye, one of the largest chestnut producers in the world. The areas subject to the study will be selected from the Kastamonu and Sinop regions, where natural chestnut forests are densely spread. It should not be forgotten that chestnut is one of the most important non-wood forest products that create economic income for the residents of the region. The findings of this study will help in the successful operation of chestnut stands, increasing chestnut production, selection of suitable sites for chestnut production, production and protection.

Keywords: Castanea, Chemical content, Silviculture, Sustainability